Lorem ipsum

Het beste zakmes voor in je noodpakket

5 Mar 2023

door Noodzaken

Inleiding
Geschiedenis van het zakmes
Soorten zakmessen
Een zakmes als onderdeel van je noodpakket
Wetgeving: mag je een zakmes op zak hebben?
Hoe onderhoud je je zakmes?
Wees op alles voorbereid met een goed zakmes
Zakmes kopen voor in een noodpakket

Inleiding

Wat is nu het beste zakmes? Welk zakmes kan ik het beste in mijn noodpakket stoppen? Wat voor soorten zakmessen zijn er? In dit artikel zullen we je wat meer vertellen over het zakmes. Van de geschiedenis tot aan het onderhoud van een zakmes.

En het beste zakmes? Dat is het zakmes dat je bij je hebt wanneer je er een nodig hebt. Ok, dat is erg gemakkelijk om te zeggen, maar in zekere zin is het ook waar. Welk zakmes voor jou het beste is, is vooral erg persoonlijk. Hopelijk kunnen we je in dit artikel een beetje helpen bij je keuze.

Zakmessen bestonden in hele primitieve vorm al ruim voor onze jaartelling, zodat de mens zich konden redden in moeilijke omstandigheden. De wereld ziet er dan nu wel heel anders uit, maar de gevaren kunnen er daarom niet minder om zijn. Er zijn gelukkig tal van messen die van pas kunnen komen tijdens diverse scenario’s en noodsituaties, zowel in onze stedelijke jungle is als in de natuur.

Een situatie als de volgende zul je je vast wel kunnen voorstellen; je bent aan het kamperen en je hebt een zeiltje opgehangen tussen je tent en een boom. Er is echter slecht weer op komst en je moet het zeil zo snel mogelijk binnen halen. Terwijl de eerste regendruppels vallen sta jij de touwtjes uit de knoop te halen. Een stevige windvlaag trekt aan het doek en je kan nog maar net voorkomen dat je zeil de tent omvertrekt.
Gelukkig is er dan een reisgenoot met een zakmes in de buurt. Binnen een mum van tijd is het koord doorgesneden en het zeiltje opgevouwen. Seconden later barst de storm in alle hevigheid los en zitten jullie droog en veilig in de tent.
En laten we ook de te schillen appel, het ongeopende bierflesje en het stompe potlood niet vergeten. Kortom, een zakmes is dus iets dat altijd handig is om bij je te hebben.

De geschiedenis van het zakmes

Al sinds de steentijd gebruikt de mens scherpe voorwerpen om mee te snijden. Ook messen met een inklapbaar lemmet zijn al eeuwen in gebruik. In Oostenrijk en Spanje zijn messen gevonden uit de vijfde en zesde eeuw voor Christus. Deze messen waren erg primitief. Ze waren gemaakt van primitieve materialen als hout en botten. Het was erg moeilijk om deze messen te maken.

Pas tweeduizend jaar later, rond het jaar 1650 werden in de buurt van Sheffield in Engeland voor het eerst zakmessen in serie geproduceerd. Deze zakmessen waren ook uitgerust met speciale technieken, zoals een veer, die ervoor zorgen dat het zakmes niet dichtklapt bij weerstand.

Het bekende Zwitserse zakmes, dat naast een mes andere functies heeft, werd uitgevonden in 1891. Dit mes is oorspronkelijk ontworpen voor de soldaten van het Zwitserse leger. Met de schroevendraaier konden de soldaten bijvoorbeeld hun geweer onderhouden. Later zijn er veel verschillende soorten zakmessen ontwikkeld met allerlei verschillende functies.

Soorten zakmessen

Door de eeuwen heen zijn er verschillende soorten zakmessen ontwikkeld. Welke soorten zakmessen zijn er en waar kun je die voor gebruiken?

EDC-messen (every day carry)

Een every day carry (EDC) zakmes is een eenvoudig zakmes dat je kunt gebruiken voor allerlei dagelijkse werkzaamheden. Denk aan het openen van pakketjes of het schillen van een appel. Een EDC-mes is makkelijk bij je te dragen en al even makkelijk te openen.

Zwitserse zakmessen

Zwitserse zakmessen bevatten naast een mes ook nog allerlei andere gereedschappen. Er zijn tientallen verschillende soorten gereedschappen verkrijgbaar op Zwitserse zakmessen. Het meest gangbaar zijn gereedschappen als een schroevendraaier of een eenvoudige zaag. Er zijn Zwitserse zakmessen die speciaal voor een bepaalde doelgroep is ontwikkeld. Denk aan zakmes met meerdere soorten messen die van pas komen bij het jagen.

Tactische zakmessen

Tactische zakmessen zijn in eerste instantie ontworpen voor gevechtssituaties. Een tactisch zakmes is gemaakt van extra stevige materialen. Een tactisch zakmes onderscheidt zich van andere messen door het ontwerp dat gericht is op camouflage. Zo is het lemmet vaak matzwart waardoor het niet reflecteert.

Jachtzakmessen

Deze messen zijn speciaal ontwikkeld voor jagers en vissers. Kenmerkend aan een jachtzakmes is de vilhaak of guthook die gebruikt kan worden om een dier van huid en ingewanden te ontdoen. Het mes is gemaakt van staal dat bestand is tegen bloed en vocht.

Reddingszakmessen

Reddingszakmessen zijn ontworpen om jezelf of anderen in noodsituaties te redden. Belangrijke functionaliteiten en kenmerken van een reddingszakmes zijn vaak de afgeronde punt aan het lemmet om te voorkomen dat je het slachtoffer verwondt, een gordelsnijder en een speciale harde punt om autoruiten mee in te kunnen slaan. Ook heeft een reddingsmes meestal een gekarteld snijvlak om gemakkelijk touwen en gordels door te kunnen snijden. Sommige modellen hebben ook nog een noodfluitje waarmee je hulpdiensten kunt alarmeren.

Creditcardformaat zakmessen

Als een zakmes je al te groot is, dan kun je een zakmes op creditcardformaat kopen. Dergelijke zakmessen zijn natuurlijk wel iets dikker dan de gemiddelde betaalkaart. Sommige creditcardformaat zakmessen hebben ook extra functies, zoals een klein schroevendraaiertje of een pincet.

Klassieke/traditionele zakmessen

Verschillende landen hebben hun eigen traditie als het gaat om zakmessen. Japan heeft een uitgebreide traditie met Higonokami zakmessen. Deze zijn gemaakt van topkwaliteit staal en hebben een soort knop die je met je duim indrukt om het mes open te houden tijdens het gebruik. Frankrijk heeft een traditie met de Laguiole messen, de beroemde inklapbare messen met een houten handvat.

Herenzakmessen

Herenzakmessen zijn luxe uitgevoerde varianten van EDC-messen of klassieke/traditionele zakmessen. Herenzakmessen zijn vaak voorzien van details van natuurlijke materialen als bijzondere houtsoorten of leer. Een herenzakmes is net zo zeer een sieraad als dat het functioneel is.

Kinderzakmessen

Een kinderzakmes is speciaal ontwikkeld voor de jongste avonturiers onder ons. Een kinderzakmes heeft meestal een afgeronde punt om ongelukken te voorkomen. De lange kant van het blad is wel gewoon scherp. Oppassen dus dat je geen pleister nodig hebt.

Een zakmes als onderdeel van je noodpakket

Een zakmes is een onmisbaar onderdeel van je noodpakket. Welke zakmessen zijn het meest geschikt voor in noodsituaties? De keuze voor een zakmes, ook voor gebruik tijdens noodsituaties, calamiteiten en rampen, is vaak heel persoonlijk en afhankelijk van jouw situatie.

De volgende eigenschappen kunnen mogelijk een afweging voor jouw keuze zijn:

Lichtgewicht en compact
In veel situaties is het van belang dat je snel weg kunt komen. Een mes te groot of te zwaar is kan je hierin hinderen. Een goede vuistregel is om een mes te kiezen dat niet langer is dan een centimeter of twaalf. Er zijn voldoende messen op de markt van stevige kunststof materialen waardoor het mes lichter is.
Makkelijk te openen (het liefst met een hand)
In een gevaarlijke situatie kan het voorkomen dat je snel moet handelen. Het is dan belangrijk dat je het mes snel kunt uitklappen. Het liefst wil je dit met één hand doen, zodat je een hand vrijhoudt om spullen (of je kind) vast te houden.
Een goed ‘locking’-mechanisme
Het mes moet te allen tijde openblijven, tenzij je het zelf sluit. Er zijn heel veel verschillende technieken die dit mogelijk maken.
Greep van het zakmes
Een ander aandachtspunt is de greep of handle van het mes. Heeft het mes een fijne grip, ook als het nat is. Heeft het een vorm van bescherming waardoor je hand niet van de handle kan afschieten tijdens het gebruik, en op het snijvlak terechtkomt.
Het lemmet
De kwaliteit van het staal van het lemmet is een belangrijke factor. Er zijn tientallen verschillende soorten staal die allemaal hun eigen voordelen hebben. Afhankelijk van het doel van het mes kun je op de volgende eigenschappen letten;
- Roestvastheid: is het mes goed bestand tegen roest, bijvoorbeeld van vocht of bloed
- Slijpbaarheid: kun je het mes eenvoudig zelf slijpen
- Flexibiliteit versus stevigheid: In sommige situaties wil je graag een flexibel mes (bijvoorbeeld als je vis aan het fileren bent), terwijl in andere gevallen een stevig mes handiger is.
- Bescherming tegen impact: Niet alle messen zijn even geschikt om bijvoorbeeld mee te hakken of te gooien.
Kwaliteit
Ga je voor een betaalbaar (lees goedkoper) zakmes of wil je absolute topkwaliteit? Is jouw voorbereiding er op ingericht dat noodsituaties niet langer dan enkele dagen zullen duren? Voor de meeste noodpakketten is een zakmes van gemiddelde kwaliteit dan een prima keuze. De aanwezigheid van de gewenste functionaliteiten is hier dan vaak belangrijker.

Maar, als je er rekening mee houdt dat een noodsituatie langer kan duren, wil je wel op het zakmes kunnen blijven vertrouwen. Zo moet het mes natuurlijk wel lang scherp blijven of goed slijpbaar zijn. Dan wil je wel een mes dat van hele goede kwaliteit is. Dan let je extra op de kwaliteit van het gebruikte staal bijvoorbeeld. Bij messen van topkwaliteit zijn de verschillende onderdelen aan elkaar gelast of geschroefd en niet gelijmd. Het mes blijft makkelijk te openen en te sluiten, ook na veelvuldig gebruik.

Stel jezelf de vraag: wat moet jouw zakmes kunnen, welke eigenschappen moet deze hebben?

Functionaliteiten voor de urbane (stedelijke) omgeving

Hoe lichter en compacter je mes is, hoe minder functionaliteiten je over het algemeen tot je beschikking hebt. Om te kunnen overleven in noodsituaties moet je een keuze maken. In een stedelijke setting zijn de volgende extra functionaliteiten op een zakmes nuttig:

Een gordelsnijder: Vooral van belang bij noodgevallen in het verkeer. Je kunt snel (iemand helpen te) ontsnappen door een autogordel doorsnijden.
Een stompe punt: Met een stompe punt kun je snel een ruit van een auto of een gebouw inslaan. Een zakmes met een stompe punt is vooral handig in situaties waarbij je snel moet vluchten.
Een blikopener: De functie spreekt voor zich, hiermee kun je blikken met voedsel openen.
Een (kruiskop)schroevendraaier: Ideaal om kleine reparaties uit te voeren. Ook een onmisbaar gereedschap om batterijen te vervangen, bijvoorbeeld in een noodradio.

Overleven op het platteland of in de natuur

In een situatie waarbij je in de natuur of op het platteland moet overleven, zijn andere functionaliteiten van belang:

Een (deels) gekarteld lemmet: Een gekarteld snijvlak is handig om snel touwen, takken en planten door te snijden. Je hebt het meest aan mes dat zowel een gekarteld als een scherp deel heeft.
Een vilhaak: Met een vilhaak kun je snel en nauwkeurig vis of wild klaarmaken voor consumptie.

Meerdere messen voor verschillende situaties

Uiteraard kun je meerdere messen hebben voor in verschillende situaties. Je kunt er bijvoorbeeld voor kiezen om een EDC-mes met een stompe punt bij je te dragen in het dagelijks leven. In je noodpakket kun je een mes stoppen dat je kunt gebruiken in situaties waarbij je uit de stad moet vluchten.

Wetgeving: mag je een zakmes op zak hebben?

Wellicht denk je nu, dat is handig, zo’n zakmes voor in noodsituaties, maar mag dat wel van de wet?

In Nederland kennen we de zgn. Regeling Circulaire Wapens en Munitie 2018 waarin informatie te vinden is over onder andere het bezit van zakmessen. Binnen de wapenwet- en regelgeving zijn de wapens en munitie ingedeeld in verschillende categorieën.

Per categorie gelden verschillende verboden. Deze verboden gelden in principe voor iedereen, maar voor bepaalde (beroeps-)groepen bestaan uitzonderingen. Daarnaast gelden er vrijstellingen (algemene uitzonderingen) voor bepaalde wapen- en munitiecategorieën.

Wil je hier meer over weten dan zou je de betreffende website van de overheid¹ kunnen raadplegen.

Categorie 1: Een aantal soorten zakmessen vallen onder Categorie 1 van de wapenwetgeving. Dat zijn niet-vuurwapens waarvan het gebruik, de handel en het bezit ervan verboden is. Hiertoe behoren o.a. de volgende zakmessen (of opvouwbare messen zoals ze volgens de wet heten);

Zakmessen waarbij het lemmet meer dan twee snijkanten heeft. Dit geldt ook voor messen die aan een kant gekarteld (serrated) is en aan de andere kant een standaard snijkant heeft.
Zakmessen die na het openvouwen meer dan 28 centimeter lang zijn.
Zakmessen met een zijdelings uitspringend lemmet (stiletto’s of springmessen)
Messen met een vooruit springend lemmet, zgn. valmessen.
Vlindermessen; messen waarbij het heft om het lemmet heen geklapt kunnen worden.

Zakmessen kunnen in principe alleen onder categorie 1 vallen. Bij Noodzaken hebben wij uiteraard geen messen in het assortiment die verboden zijn.

Voor de duidelijkheid benoemen we ook de overige 3 categorieën nog even:

Categorie 2: Militaire (vuur)wapens, zoals automatische vuurwapens en handgranaten en mijnen. Ook voorwerpen met giftige, verstikkende, weerloos makende en traan verwekkende stoffen zoals traangas en pepperspray, vallen binnen deze categorie.

Categorie 3: Pistolen, revolvers, geweren, alarm- en start pistolen/revolvers, werpmessen en toestellen voor beroepsdoeleinden die geschikt zijn om projectielen af te schieten.

Categorie 4: Binnen categorie 4 vallen wapens waarvan het wel toegestaan om deze te bezitten, maar die je niet in de openbaarheid mag dragen. Hieronder vallen blanke wapens (messen), zwaarden, degens, sabels, bajonetten, wapenstokken, lucht-, gas- en veerdrukwapens, harpoenen en kruisbogen.

Ook voorwerpen die op zichzelf niet als wapen bedoeld zijn, maar die wel op die manier gebruikt kunnen worden kunnen binnen categorie 4 vallen. Bijvoorbeeld een honkbalknuppel tijdens rellen of een keukenmes tijdens een straatgevecht vallen onder bepaalde omstandigheden binnen deze categorie.

Voor zakmessen gelden meestal geen bepalingen

Lang niet alle zakmessen vallen dus onder een van de categorieën uit de wapenwet en -regelgeving. Voor die messen gelden in principe dus geen bepalingen. Maar voor alle soorten messen (en andere scherpe voorwerpen) geldt dat het niet toegestaan is om hier mee te dreigen. Doe je iets illegaals met een mes dat niet onder de wapenwet valt, dan ben je natuurlijk net zo strafbaar.

Plaatselijke verordeningen

Los van de wetten kunnen er andere situaties waarbij het meenemen van een mes niet is toegestaan. We zijn er allemaal wel bekend dat je messen niet mee mag nemen in de handbagage van het vliegtuig. Maar er zijn ook andere situaties waarin je geen mes bij je mag hebben zoals plaatselijke verordeningen van een gemeente. Plaatselijke verordeningen gelden meestal op plaatsen waar veel mensen bijeenkomen, zoals bij evenementen, sportwedstrijden en in uitgaansgebieden.

Je moet jezelf altijd afvragen of het zinnig of te rechtvaardigen is dat je een mes op een bepaald moment of situatie bij je hebt.

Om dit te versimpelen; zou je het zakmes dat je altijd bij je hebt meenemen wanneer je een drukbezochte discotheek gaat bezoeken?

Wetgeving buiten Nederland

In andere landen gelden vaak weer andere regels. Zo zijn er landen waar het dragen van een zakmes dat met één hand te openen niet is toegestaan. Verdiep je in de wetgeving van het land of landen waar je je mes mee naar toe wilt nemen. Denk hierbij ook aan de regels en voorschriften tijdens het reizen met bv. het eerder genoemde vliegtuig.

Onderhoud van zakmessen

Hoe onderhoud je je zakmes?

Of jouw zakmes nu een tientje kostte of een flinke investering was, je wilt wel dat je nieuwe zakmes goed blijft werken. Of wellicht heb je al een mes dat iets minder soepel open gaat dan je gewend bent. Onderhoud is noodzakelijk om je mes in goede conditie te houden.

Het kan verleidelijk zijn om je mes uit elkaar te halen. Vaak is het verstandiger om dit niet te doen. Je hebt vaak specialistisch gereedschap nodig om het mes weer in elkaar te zetten. Sommige fabrikanten laten de garantie vervallen als ze zien dat het mes uit elkaar is geweest. Gelukkig kun je je mes goed onderhouden met wat huis-tuin-en-keuken materialen.

Schoonmaken
Er zijn twee onderdelen van zakmessen die vaak smerig worden. De lagers en scharnieren en het lemmet. De lagers en scharnieren hebben vaak te leiden onder vuil, met name pluis vanuit de kleding. Afhankelijk van waar het vuil precies zit, kun je dit verwijderen met een satéprikker, een wattenstaafje of met een papiertje.

Ook op andere plekken op het zakmes zit vaak pluis. De meest effectieve manier om dit pluis te verwijderen is met een compressor of perslucht. Als je vaak veel stof en pluis in je mes hebt, kun je overwegen om het mes niet in je broekzak te bewaren, maar in een speciaal etui. Op deze manier gaat het mes langer mee.

Ook het lemmet van het mes heeft vaak te lijden onder het gebruik. Vooral resten van plakband zijn moeilijk te verwijderen. Gelukkig is het lemmet relatief makkelijk te reinigen met wasbenzine. Wasbenzine heeft een slechte invloed op het lemmet omdat het onder meer ontvettend werkt. Maak het lemmet dus goed schoon en smeer het in met wat olie zoals bijvoorbeeld Ballistol onderhoudsolie.

Smeren en invetten
Van tijd tot tijd moet je de draaibare delen van je mes even smeren om ervoor te zorgen dat je mes soepel open en dicht blijft gaan. Je kunt met een pipet een paar druppels smeerolie in de draaiende delen laten vallen. Is een scharniertje wat moeilijker te bereiken, gebruik dan een satéprikker of een wattenstaafje. Ook hebben sommige zakmessen een lemmet, of onderdelen die niet roestvast zijn. Deze dien je dan na gebruik in te vetten om roestvorming te voorkomen.

Messen slijpen

Hoe slijp je je mes?

Je wilt uiteraard dat je zakmes goed scherp blijft, ook als je het mes talloze keren hebt gebruikt. De meeste messen kun je vrij eenvoudig zelf slijpen met een slijpsteen of met een aanzetstaal.

Het slijpen met een slijpsteen:

Benodigdheden:

Een slijpsteen (in geval van nood kun je ook andere stenen gebruiken)
Een smeermiddel, bij voorkeur minerale olie. Eventueel kun je hier speeksel voor gebruiken.

Bereid de slijpsteen voor
Zoek de grove kant van de slijpsteen en smeer deze in met het smeermiddel.
Houd je mes in de juiste hoek
Een hoek van 10 tot 15 graden is voldoende. Als het moeilijk is om deze hoek vast te houden, kun je hier een hulpmiddel voor gebruiken
Beweeg het mes over de slijpsteen. Draai het mes een beetje zodat je alle delen van het snijvlak meeneemt. Herhaal dit ongeveer vijf keer. Doe de beweging dan de andere kant op (in plaats van je af, naar je toe).
Draai het mes om en slijp de andere zijde.
Herhaal de voorgaande stappen met de fijne kant van de slijpsteen.

Slijpen met een aanzetstaal:

Benodigdheden:

Een aanzetstaal

Zet het aanzetstaal goed neer.
Je houdt het aanzetstaal vast bij de handgreep en zet deze op een vlak oppervlak. Eventueel kun je een doek onder het uiteinde doen, zodat je niet in de tafel krast.
Vind de juiste hoek
Bij een aanzetstaal is de juiste hoek ongeveer 25 tot 30 graden.
Beweeg met je mes langs het aanzetstaal
Draai je mes om, zodat je beide kanten slijpt.

Wees op alles voorbereid met een goed zakmes

Er zijn enorm veel verschillende soorten zakmessen. Niet alle zakmessen zijn even goed geschikt voor elke noodsituatie of calamiteit. Zo zijn traditionele of herenzakmessen niet altijd even compact of handig en meer geschikt om stijlvol een appeltje mee te schillen op je werk.

Belangrijk bij de keuze voor een zakmes is het beoogde gebruik. Waarvoor verwacht je het zakmes nodig te hebben? Wil je het zakmes elke dag bij je dragen (everyday carry)? Wordt het zakmes opgeborgen in je noodpakket of neem je deze alleen mee als je de natuur in gaat?

Minstens zo belangrijk is dat je een zakmes kiest van de juiste kwaliteit. Jouw zakmes moet goed functioneren op de momenten dat je het mes echt nodig hebt. Hier kun je zelf ook nog iets in doen door het mes goed te onderhouden, te reinigen, te smeren en te slijpen.

Tenslotte:

Een goed zakmes is een mooi bezit en kan zeer nuttig zijn in het dagelijkse leven. Persoonlijk vind ik het prettig om meerdere zakmessen te bezitten, een top-zakmes dat ik dagelijks gebruik en altijd bij me draag, een zakmes voor in het noodpakket en een zakmes voor in mijn EDC-kit. Bij die laatste twee heb ik in mijn geval voor een stuk minder dure messen gekozen. Daar heb ik voor hele gangbare en betaalbare merken en modellen gekozen.

Wat voor zakmes heb jij?

Wat vind jij een belangrijke functie of eigenschap voor jouw zakmes? En voor welk mes (of messen) heb jij uiteindelijk gekozen? Ik zou het leuk vinden als je dat hieronder wilt vertellen zodat we van elkaar kunnen leren.